In het National Museum of Women in the Arts in Washington staat dit indrukwekkend beeld van Maria Magdalena. Het bronzen beeld is in 1994 gemaakt door de Amerikaanse kunstenares Kiki Smith. Zij beeldt Maria Magdalena af zoals dat in de Middeleeuwen en Renaissance gebruikelijk is: een bekoorlijke vrouw met lange haren en haar lichamelijkheid straalt. Als je aandachtij kijkt, zie je dat haar enkel zit vastgeklemd aan een boei.

Maria Magdalena is geketend, vastgezet in de vooroordelen en valse beeldvorming die rondom haar zijn gemaakt in de eeuwenlange geschiedenis van de westerse cultuur. Zo ook in de christelijke kunst. Zelden wordt ze afgebeeld als prominente apostel of kerkleraar, maar meestal als verleidelijke vrouw, prostituee of zondares die tot inkeer is gekomen. In 591 werd zij door paus Gregorius de Grote officieel weggezet als prostituee. Het label dat vele eeuwen aan haar bleef kleven. In de verbeelding van veel christelijke theologen en kunstenaars werd zij voorgesteld als een hoer die zich tot het geloof bekeerde. Zo werd zij het stereotype van de gevallen vrouw die na een losbandig leven tot inkeer en geloof komt: eerst seksueel wellustig en verleidelijk, later aantrekkelijk door haar ingetogenheid en vroomheid.

Kiki Smith zelf zegt over haar werk: “Van ons vrouwen is ons lichaam afgenomen. Mijn werk gaat over hoe wij vrouwen proberen om onze eigen ruimte terug te eisen en ons eigen voertuig van ons leven in bezit nemen. Ons eigen lichaam gebruiken om te kijken naar hoe wij hier zijn.” Haar indringende beeld wil laten zien hoe eeuwenlang in de Westerse kerktraditie de betekenis en de getuigenis van Maria Magdalena verdrongen zijn.

De Amerikaanse kunstenares Kiki Smith maakte dit beeld oorspronkelijk voor een park in Düsseldorf. Zij liet het neerzetten tegenover een Mariabeeld dat daar in het park op een hoge pilaar stond. Kiki Smith gaf als uitleg: “Ik maakte de Maria Magdalena die opkijkt naar Maria, in een vorm die typerend is voor hoe men in het Noorden traditioneel naar haar kijkt, het lichaam netjes verborgen in lange haren. Ze ziet eruit als de kluizenares die de wildernis intrekt. Ik gaf haar een gebroken ketting aan haar enkel. Ik zag haar als een gevangen circus beer, opkijkend tegen Maria, zich bewust dat het christelijk geloof nooit de scheiding van het spirituele met het
lichamelijke wil verzoenen.

Een treffend beeld: de heilige Maria Magdalena als een geketende beer. Of zij nu wel of niet is losgebroken, dat mag de kijker zelf uitmaken. Maar haar berinnenkracht blijft buiten iedere twijfel.

© Adrie Lint
4 Januari 2019