Letizia Battaglia maakte deze foto van Rosaria Schifani. Zij was de weduwe van agent Vito Schifani, die samen met een rechter vermoord werd door de maffia. Rosaria werd bekend vanwege haar aangrijpende toespraak tijdens de begrafenis van haar man in een overvolle kathedraal. In zwart-wit met haar ogen dicht, gedeeltelijk bedekt door een schaduw. Bizar dat van dit portret een boekenlegger is gemaakt die nu in mijn fotoboek van Battaglia ligt.

Letizia Battaglia (1935-2022) is vooral bekend van haar foto’s van de gruwelijke misdaden die de maffia in Sicilië pleegde. Daar, in Palermo is ze geboren. Op jonge leeftijd wordt ze aangerand en haar vader besluit haar ter bescherming in huis op te sluiten (?). Op haar zestiende loopt ze van huis weg en trouwt meteen met Franco Stagnitta. Op haar drieëntwintigste heeft ze al drie dochters. Een paar jaren later gaat ze scheiden.

In 1969 gaat ze als fotojournalist werken bij dagblad L’Ora. Later zal ze vaste redacteur van de krant worden. Ze fotografeert het dagelijks leven in Sicilië, naast de brute realiteit van de maffia met de vele doden. De foto’s tonen de schrijnende armoede en de luxueuze rijkdom. Vooral ook de steden en dorpen waar geen veiligheid is.

In 1975 ontmoet ze haar grote liefde, Franco Zecchin. Samen zullen ze de misdaden van de maffia in beeld brengen. Het gaat haar in eerste instantie niet om de fotografie maar om de criminaliteit aan de kaak te stellen. Battaglia fotografeert voornamelijk in zwart-wit met harde tinten. De foto’s van het maffiageweld benadrukken de duistere maatschappij van Sicilië. Naast haar fotowerk is ze actief als politicus voor de groene partij in de gemeenteraad van Palermo en het parlement van Sicilië. Battaglia richt ook het vrouwenblad Mezzocielo op.

Roberto Andò die een film over Letizia Battaglia heeft gemaakt, vertelt over haar: “Ze had een houding die niemand had. Het was niet van aanstormen, klats, foto schieten van het lijk in een poel van bloed, en wegrennen naar de redactie om hem te ontwikkelen. Ze groette altijd iedereen die eromheen stond, ze glimlachte, ze legde contact, ze vroeg of het goed was dat ze een foto maakte.Dat moment, waarop alles al achter de rug is en er een dode op de grond ligt, heeft zij weten om te turnen naar het moment waarop de maatschappij haar ware gezicht laat zien. Je ziet op haar foto’s alles wat blijft na de dood, de mensen, de onthutsing, maar toch ook de liefde. Ze heeft met haar foto’s het theater van de dood getransformeerd in het theater van het leven, en dat is ongelooflijk.”

Vanwege haar foto’s vreest Battaglia jarenlang zelf vermoord te worden door de maffia. Toch kiest ze ervoor geen lijfwachten te nemen. In 2017 vertelt ze tegen The Guardian: “Je wist niet meer wie je vrienden of vijanden waren. ’s Ochtends kwam je het huis uit en wist je niet of je ’s avonds terug zou komen.” Haar wordt gevraagd waar zij de kracht van haalt om te blijven fotograferen. Geeft ze de moed niet op als je zo dagelijks geconfronteerd wordt met dodelijk geweld? Ze vertelt dat ze zich tijdelijk wel moest afzonderen uit lijfsbehoud. Dan was de dreiging van de maffia te ernstig. Ze spreekt van een ‘wanhopige hoop’.

Letizia Battaglia bleef foto’s maken tot haar dood in 2022. Haar latere werk richtte zich meer op vrouwelijk naakt; een andere manier om naar lichamen te kijken. Misschien zag Battaglia, na alle destructie die ze had meegemaakt, toch iets positiefs in vrouwenlichamen, of hoopvols. Er is een foto van haar dochter die bevalt van haar kleindochter; een indrukwekkend moment, even krachtig als wanhoop van de lijken.

Zijsporen

Begin 2025 verzorgde The Photographers’ Gallery London een overzichtstentoonstelling over het  leven en werk van Letizia Battaglia. Daarbij werd een fotoboek van haar werk uitgegeven: Letizia Battaglia: Life, Love and Death in Sicily.

© Adrie Lint
24 Februari 2025